Split payment – praktyczne problemy (mechanizm podzielnej płatności)

Opublikowano: 26 października 2019

Tagi: split payment

W dniu 9 sierpnia 2019 r. uchwalono ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, która wprowadzi m.in. obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności w obrocie towarami wrażliwymi MPP.  Przepisy w tym zakresie  wejdą w życie 1 listopada 2019 r., co oznacza, że zlikwidowane zostanie stosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia między podatnikami krajowymi. Likwidacji ulęgają załączniki 11 i 14 do ustawy o VAT zawierające wykaz towarów i usług objętych odwrotnym obciążeniem. Zostają one zastąpione załącznikiem nr 15 (150 pozycji) wymieniającym towary i usługi w nich figurujące oraz towary, które do końca października br. będzie obejmować odpowiedzialność solidarna dotycząca dóbr wymienionych w załączniku nr 13.

Na końcu artykułu pełna treść załącznika nr 15.

Podzielna płatność ulega rozszerzeniu na szereg towarów nie objętych do tej pory ani odwrotnym obciążeniem ani odpowiedzialnością solidarną, gdyż nie były zawarte w załącznikach 11,13,14 do ustawy o VAT. Tytułem przykładu wymienić można: węgiel kamienny, węgiel brunatny, komputery, szereg części samochodowych i motocyklowych.

Split payment obejmie zatem tylko transakcje w nim wymienione, których wartość przekroczy 15 000,00 zł. Transakcje poniżej  15 000,00 zł będą mogły być – jak obecnie-regulowane zwykłym przelewem bądź gotówką. Identyczny limit wyznaczony został dla płatności gotówkowej. Jeżeli płatność w tej formie przekroczy 15 000,00 zł bark jest możliwości ujęcia jej w kosztach uzyskania przychodu.

Wystawca faktury zobligowany został do umieszczania na fakturze adnotacji „mechanizm podzielnej płatności”. SANKCJA za brak takiej adnotacji będzie wynosiła 30% podatku wykazanego w dokumencie sprzedaży. Kara dotnie także nabywcę, który mechanizm split payment nie zastosuje. Wynika to z art. 57 Kodeksu karnego skarbowego wprowadzonego ustawą z 19 lipca 2019 r. nowelizująca ustawę o VAT.

Wyłączeni z obowiązku zamieszczenia informacji „mechanizm podzielnej płatności” będą podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego.

Od 1 stycznia 2020 r. – nie ma płatności w MPP, nie ma kosztu.

Obowiązek specjalnego oznaczania faktur

Czy w przypadku gdy podatnik wystawi fakturę potwierdzającą m.in. sprzedaż towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT na łączną wartość brutto 40.000 zł, gdzie kwota należności za towar wymieniony w tym załączniku wyniesie 13.000 zł, na fakturze tej powinien umieścić zapis: „mechanizm podzielonej płatności”?

W opisanej sytuacji sprzedawca zobowiązany będzie do oznaczenia faktury wyrazami: „mechanizm podzielonej płatności”. Powodem zastosowania takiego oznaczenia faktury będzie jej wartość brutto oraz fakt, że dokumentuje ona sprzedaż towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Warto przy tym pamiętać, że w takich sytuacjach nabywca nie będzie zobowiązany dokonać zapłaty w mechanizmie podzielonej płatności całej należności wynikającej faktury. W uzasadnieniu do projektu zmian do omawianej ustawy czytamy: „(…) może zdarzyć się sytuacja, że faktura o wartości brutto powyżej 15.000 zł będzie zawierała jedną pozycję (przykładowo na kwotę 1.000 zł netto + 230 zł VAT) objętą załącznikiem nr 15, wówczas obowiązek zastosowania mechanizmu podzielonej płatności będzie dotyczył kwoty równej kwocie podatku z tej konkretnej pozycji, a więc kwoty równej 230 zł. Nie wyklucza to oczywiście możliwości uregulowania w podzielonej płatności całej należności z takiej faktury. (…)”

Dostawa złomu a mechanizm podzielonej płatności

Firma skupuje złom od osób fizycznych, a następnie sprzedaje do firm stosując odwrotne obciążenie. Czy w tym zakresie od 1 listopada 2019 r. zostaną wprowadzone zmiany? W jaki sposób podatnik dokona uregulowania należności w podzielonej płatności?

Od 1 listopada 2019 r. mechanizm podzielonej płatności będzie obowiązkowy w branżach, do których stosuje się obecnie mechanizm odwrotnego obciążenia (tzn. obejmujących towary i usługi wymienione obecnie w załącznikach nr 11, 13 i 14 do ustawy o VAT). Przypomnijmy, że w załączniku nr 11 zostały wymienione m.in. odpady i złom z metali nieszlachetnych. Należy jednak podkreślić, że obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności zostaną objęte tylko faktury dokumentujące transakcje, których przedmiotem będą towary i usługi wymienione w nowym załączniku nr 15 do ustawy o VAT (w tym złom), których wartość brutto będzie przekraczać 15.000 zł (lub jej równowartość).

W odniesieniu do takich transakcji od 1 listopada 2019 r. podatnik zobowiązany będzie do wystawienia faktury ze stawką 23% i oznaczenia jej jako „mechanizm podzielonej płatności”. Warto dodać, że zgodnie z art. 10 ww. ustawy z dnia 9 sierpnia 2019 r. nowe regulacje nie będą dotyczyły dostaw złomu dokonanych przed 1 listopada 2019 r., dla których obowiązek podatkowy powstanie lub zostanie wystawiona faktura po dniu 31 października 2019 r. oraz dokonanych po dniu 31 października 2019 r., dla których faktura zostanie wystawiona przed dniem 1 listopada 2019 r. W tych przypadkach będzie stosować się przepisy dotychczasowe.

Należy także wyjaśnić, że podatnik dokonując skupu złomu od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej nie będzie regulował należności w mechanizmie podzielonej płatności. Osoby takie nie są bowiem zobowiązane posiadać rachunku rozliczeniowego lub imiennego rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, w walucie polskiej, dla których otwierany jest rachunek VAT.

Inaczej będzie w przypadku zakupu złomu od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą (potwierdzonego wystawieniem faktury z „mechanizmem podzielonej płatności”). Wówczas podatnik (nabywca) zobowiązany będzie do uregulowania należności z ww. faktury w systemie split payment i to nawet w sytuacji, gdy cała wartość faktury będzie opiewać na kwotę 15.000 zł lub więcej, a np. wartość sprzedaży złomu objęta tą fakturą będzie niższa niż 15.000 zł.

Aby uregulować należność w systemie split payment, podatnik (nabywca) wypełni komunikat przelewu w złotych polskich, na którym wskazane zostaną dwie kwoty: kwota wartości sprzedaży brutto oraz kwota podatku. Bank (SKOK) w dalszej kolejności dokona czynności mających na celu przekazanie na właściwe konta: kwoty odpowiadającej kwocie podatku – na rachunek VAT sprzedawcy oraz pozostałej kwoty – na jego rachunek rozliczeniowy w banku albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

Nabycie towarów przez podatnika zwolnionego z VAT

Podatnik zwolniony z VAT nabywa od kontrahentów zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni usługi budowlane wymienione w nowym załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Czy w związku z tym zobowiązany będzie od 1 listopada 2019 r. regulować należności za pomocą split payment?

Zgodnie z dodanym do art. 108a ust. 1a przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1292 ze zm.), od 1 listopada 2019 r. podatnicy zobowiązani będą zastosować mechanizm podzielonej płatności. W ww. przepisie mowa jest o podatnikach, bez dodatkowego wskazania, czy ustawodawca objął dyspozycją tego przepisu tylko podatników VAT czynnych, czy również zwolnionych z VAT.

W związku z powyższym, jeżeli podatnik zwolniony z VAT otrzyma od kontrahentów zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni fakturę oznaczoną wyrazami „mechanizm podzielonej płatności”, potwierdzającą świadczenie usług budowlanych wymienionych w nowym załączniku nr 15 do ustawy o VAT, to będzie zobligowany do uregulowania należności przy pomocy split payment. Przy czym należy podkreślić, że dotyczy to faktur, których wartość brutto będzie nie mniejsza niż 15.000 zł (lub będzie stanowić równowartość tej kwoty). Ponadto podatnicy, którzy dokonywać będą nabyć towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT zobowiązani będą również posiadać rachunek rozliczeniowy lub imienny rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej w walucie polskiej otwarty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Tylko bowiem do rachunków rozliczeniowych bank lub SKOK otwiera rachunek VAT, za pomocą którego dokonywane są płatności w mechanizmie podzielonej płatności.

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe za błędnie wystawioną fakturę

Czy w przypadku gdy podatnik – mimo ustawowego obowiązku – wystawi fakturę na łączną wartość brutto 40.000 zł, nie oznaczając jej wyrazami „mechanizm podzielonej płatności”, narażony będzie na dodatkowe zobowiązanie podatkowe?

Jeżeli podatnik wystawi fakturę bez specjalnego oznaczenia „mechanizm podzielonej płatności” naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT wykazanej na tej fakturze. Nawet jeżeli dana faktura (tj. bez specjalnego oznaczenia) o wartości brutto nie mniejszej niż 15.000 zł zawierać będzie jedną pozycję dokumentującą nabycie towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (np. o wartości 3.000 zł) sankcja zostanie nałożona na podatnika. Pamiętać jednak należy, że sankcja będzie naliczana wyłącznie od wartości kwoty podatku należnego z tytułu tej konkretnej pozycji.

Podatnik (wystawca faktury) będzie mógł uniknąć ww. sankcji pod warunkiem, że nabywca ureguluje w mechanizmie podzielonej płatności kwotę odpowiadającą kwocie podatku przypadającą na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Z uzasadnienia do projektu ww. ustawy wynika, że: „(…) sprzedawca (…) będzie mógł naprawić swoje uchybienie i uniknąć sankcji. W tym celu powinien przede wszystkim poinformować nabywcę, że wystawił mu fakturę bez wymaganego oznaczenia, tak żeby przekazać mu brakującą na fakturze informację, że powinien zapłacić w podzielonej płatności. Informację tę sprzedawca może przekazać w dowolnej formie nabywcy (…) nawet przed wystawieniem faktury korygującej (…)”

Odpowiedzialność solidarna nabywcy za zaległości podatkowe dostawcy

Czy nabywca będzie odpowiadał solidarnie z dostawcą za jego zaległości podatkowe w sytuacji gdy otrzyma fakturę potwierdzającą zakup towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy na łączną wartość brutto 10.000 zł, nieoznaczoną zapisem „mechanizm podzielonej płatności”?

W myśl zmienionego art. 105a ust. 1 ustawy o VAT z dniem 1 listopada 2019 r. podatnik, na rzecz którego będzie dokonana dostawa towarów, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy, będzie odpowiadał solidarnie wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy za jego zaległości podatkowe, w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonaną na jego rzecz, jeżeli w momencie dokonania tej dostawy podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego.

Przy czym zgodnie ze znowelizowanym art. 105a ust. 3 ustawy o VAT powyższej solidarnej odpowiedzialności nie będzie się stosować:

• do nabycia towarów, o których mowa w poz. 92 obowiązującego od 1 listopada 2019 r. załącznika nr 15 (czyli nabycia benzyny silnikowej, olejów napędowych, gazów przeznaczonych do napędu silnikowych spalinowych), jeżeli nabycie to jest dokonywane na stacjach paliw lub stacjach gazu płynnego, do standardowych zbiorników pojazdów używanych przez podatników nabywających te towary, do napędu tych pojazdów, a także jeżeli dostawy tych towarów dokonuje podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych;
  
• jeżeli powstanie zaległości nie wiązało się z uczestnictwem podmiotu dokonującego dostawy towarów, w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej.
  
• do nabycia towarów, udokumentowanego fakturą, w której kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ww. ustawy – Prawo przedsiębiorców (tj. 15.000 zł),
• do nabycia towarów, za które podatnik dokonał zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

W związku z powyższym podatnik będzie odpowiadał solidarnie wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy za jego zaległości podatkowe, jeżeli transakcja będzie dotyczyła zakupu towarów wymienionych w załączniku nr 15 na kwotę poniżej 15.000 zł (w naszym przypadku 10.000 zł). Przy czym należy mieć na uwadze, że nabywca uniknie solidarnej odpowiedzialności, jeżeli ureguluje należność w dobrowolnym mechanizmie podzielonej płatności. 

Poniżej pełna treść załącznika nr 15:

Załącznik nr 4 do ustawy z dnia 9 sierpnia 2019 r. (poz. 1751)

„Załącznik nr 15

WYKAZ TOWARÓW I USŁUG, O KTÓRYCH MOWA W ART. 105A UST. 1, ART. 106E UST. 1 PKT 18A, ART. 108A UST. 1A ORAZ ART. 108E USTAWY